శ్రీ లలితా అష్టోత్తర పద్యభాష్యం

 

శ్రావణ పౌర్ణమి, శ్రీ వరలక్ష్మి వ్రతం, జంధ్యాల పౌర్ణమి, హయగ్రీవ జయంతి సందర్భంగా ప్రాoజలి ప్రభా ప్రతి ఒక్కరికి శుభాకాంక్షలు.

01. ఓం రజితా చల శృంగాగ్ర మధ్య స్థాయై నమో నమః

ఈ నామాన్ని విశ్లేషిస్తూ, దీని ఆధారంగా ఒక పద్యం రూపొందిస్తాను. ముందుగా నామార్ధాన్ని చూద్దాం:

🔹 నామార్థం విశ్లేషణ:

ఓం – పరబ్రహ్మ స్వరూపం

రజితా – ప్రకాశవంతమైన, నాణ్యమైన (రజతము = వెండి; కానీ ఇక్కడ దీప్తిమంతమైన అని అర్థం బలవంతం)

చల శృంగాగ్ర మధ్య స్థా – చలిత శృంగముల (అంటే కదిలే పర్వత శిఖరాల) మధ్య భాగమందు స్థితురాలై ఉన్నవారు

(ఇది కొండల మధ్యలో వెలుగు వెలిగించే శక్తిగా భావించవచ్చు)

నమో నమః – వందనం వందనం

🔹 పద్య రూపంలో:

రజిత జగత్కాంతిరెరుగు శృంగ మధ్యం

చలిత గిరీంద్ర మణిమాలికా రమ్యం

విజిత శక్తి జ్వాలామయ స్వరూపం

విజ్ఞాన హృదయ రహస్య నిలయం

🔹 పద్యార్థం:

రజిత జగత్కాంతి → వెలుగు పరచే తేజస్సుతో జగత్తును ప్రకాశింపజేసే తల్లి

శృంగ మధ్యం చలిత గిరీంద్ర → చలించే శృంగాల మధ్యన (లేదా జీవితంలో ఉత్థాన పతనాల మధ్యన)

మణిమాలికా రమ్యం → రత్నాల మాలగా అలంకారంగా వెలుగెరిగే రూపం

విజిత శక్తి జ్వాలామయ స్వరూపం → సమస్త శక్తులనూ జయించిన జ్వాలామయ తత్వం

విజ్ఞాన హృదయ రహస్య నిలయం → జ్ఞానహృదయంలో దాగిన ఆంతరిక శక్తి నిలయం

******

మాతృశ్రీ

రజతాచల సత్వరకాంతుల గన్

సృజనాచల విశ్వసమున్ విధిగన్

అజరా చల యేకమనా నిధిగన్

స్వజనామది రక్షసమభావ నిధిన్

పద్య విశ్లేషణ:

రజతాచల – వెండివలె మెరిసే పర్వతం (ఇక్కడ తల్లి దివ్యరూపాన్ని సూచిస్తుంది)

సత్వరకాంతుల గన్ – సత్వ గుణప్రకాశంతో కూడిన కాంతుల సమాహారం గలవారు

→ తల్లి శాంత స్వరూపిగా వెలుగుతుండగా, ఆ కాంతి పర్వత మజ్జిగతిగా అనిపిస్తుంది.

సృజనాచల – సృష్టిని నిలిపే ఆధారంగా నిలిచిన శక్తి

విశ్వ సమున్ విధిగన్ – విశ్వంలో నిబంధనలకు స్థానం కల్పించిన నియామక శక్తి

→ తల్లి సృష్టి కర్తగా, విధిని స్థిరపరచిన పాలకురాలిగా ఉంది.

అజరా చల – కదిలే అజరత్వం; అంటే ఆత్మాశక్తిగా శాశ్వత చైతన్యం

ఏకమన – ఏకాగ్రతగా నిత్య ధ్యానంలో లీనమై

నిధిగన్ – నిధి, సంపదగా మారిన

→ తల్లి చలించేటప్పటికీ శాశ్వతతను కలిగి ఉన్న శక్తిగా విరాజిల్లుతుంది.

స్వజన-ఆమది – తన సన్నిహితులకు (స్వజనులకు),

రక్ష – రక్షణను

సమభావ – సమత్వభావనతో

నిధిన్ – నిల్వగా ఉండే తల్లి

→ మాతృశ్రీ సమతా భావంతో రక్షణనందించే శాశ్వత ఆశ్రయంగా ఉంది.

002. ఓం హిమాచల మహావంశ పావనాయై నమః 🙏🏼

(హిమవంతుడి మహా వంశమును పవిత్రం చేసిన దేవీకి నమస్సులు)

🌸 పద్యము 

హిమవత్పుత్రికల శిరోమణి శంకర మార్గమున తేజమై

సుమతిచే ప్రభావ మగు సుందర వంశము నాశ్రయించినై

జగతియందు శుభస్వరూప మౌ జాతర పావన రూపిణై

నితరము నిఖిలార్చితై నిత్యము నీవే మహేశ్వరీ!

భావము:

హిమవంతుడి కుమార్తె అయిన తల్లి, తానేగాక తన వంశాన్నీ పవిత్రం చేసిన మహాదేవి. ఆమె శివుని సతీగా జన్మించి, తపస్సు చేసి శక్తిగా మహేశ్వరిని కలసినది. ఆమె వల్లే ఆ వంశము విశ్వమునకూ ఆదర్శమయినది. అలాంటి పవిత్రమైన వంశాన్ని సాక్షాత్తూ తన ఆవిర్భావంతో మహిమను అందించిన తల్లి పరాశక్తి.

******

పద్యము.

హిమాచల మహావంశ పావనమ్మున్ తేజమై  

సుమాలయ సహాయమ్ము దీవెనమ్మున్ దివ్యమై  

ప్రమాణము విధానమ్ము ధర్మమూర్తి మూలమై  

సమాన సకాలమ్ము సాధనమ్మున్ ఈశ్వరీ

పద్య విశ్లేషణ:

→ హిమాచల వంశమునకు పావనత్వాన్నిచ్చిన ఆమె తేజోమయురాలై ఉన్నది.సమాలయ పర్వతరాజుకి సహాయం చేసిన దివ్యశక్తిగా ఉన్నది. సకల ప్రమాణ, విధానాలకు మూలస్వరూపురాలై ధర్మమూర్తిగా ప్రకాశిస్తుంది.→ సమసమయంలో (సకాలంలో) సాధనగల ఈశ్వరీగా ఆవిడ జీవులపై అనుగ్రహం కురిపిస్తుంది.

*******

శ్రీ లక్ష్మీ సహస్రనామంలోని

003. ఓం శంకరార్ధంగ సౌందర్య శరీరాయై నమః 🙏🏼

నామార్థం:

శంకరార్ధంగ = శంకరుని (శివుని) అర్ధంగా – అర్ధనారీశ్వర స్వరూపంగా

సౌందర్య శరీరాయై = సౌందర్యానికి ప్రతీకమైన శరీరాన్ని కలిగినవారిగా

సారాంశం:

ఈ నామము అమ్మను అర్ధనారీశ్వర సౌందర్య రూపంగా వర్ణిస్తుంది. అమ్మ శంకరుని అర్ధంగా, సౌందర్యానికి సాక్షాత్కార రూపంగా ఉంటారు. శివుడికి శక్తి రూపంగా, సమపంగా నిలిచిన సౌందర్యస్వరూపిణి. ఇది పరమ తాత్విక భావన – శివశక్తుల ఏకత్వ భావనను సూచిస్తుంది.

---

పద్య రూపంలో వ్యాఖ్యానం:

శివపంక్తి సమన్వయంగా శక్తి తానె మౌనివే

శుభ రూప దివ్యలీల మంత్ర గాత్ర మోహినీ

నవ యౌవన గౌరవము నాధ పూర్ణ శోభితా

శివ కంఠ నివాసయుగ సౌందరీ లక్ష్మ్యై నమః

---

తాత్పర్యం:

శక్తి తానే శివునితో సమానంగా, అర్ధంగా నిలిచినది.

మౌనిని మోహించే దివ్యశరీర సౌందర్యముతో మెరిసే దేవి.

నవయౌవనము, లావణ్యముతో నిండిన శరీరరూపిణి.

శివుని గుండెవసితి, అర్ధంగా వెలసే లక్ష్మి స్వరూపిణి.

---

పద్యం:

శంకరార్ధంగ సౌందర్య శరీర శక్తితా మోహినీ

సంగమార్ధoగ సందర్బ భవమ్ము యుక్తితా శోభనీ

తంతుతాత్పర్య సద్బోధ గలక్ష్య రక్తితా దాహనీ

తన్మాయానంద తత్వార్ధ గసర్వ ముక్తిగా మోక్షనీ

పాద విభజన & భావన:

శివుని అర్ధంగా వెలసే, సౌందర్యశరీరిణి.

శక్తి స్వరూపిగా, మోహనమూర్తిగా ఉండే అమ్మ.

శివ-శక్తుల సంగమరూపమైన అర్ధనారీశ్వర తత్త్వాన్ని సూచిస్తుంది.

ఈ భవములో యుక్తతతో వెలసే శోభాయమానదేవి.

తంత్రవిధానాలకు తాత్పర్యంగా, సద్బోధమిచ్చే స్వరూపిణి.

ఆధ్యాత్మికతపై రుచి కలిగించు, అంతర్గత దాహాన్ని రగిలించే ఋజువైన శక్తి

తన్మాత్ర, తత్త్వజ్ఞాన రహస్యంగా ఉండే, ఆనంద తత్త్వానికి ఆధారమైన అమ్మ.

సమస్త ముక్తిని ప్రసాదించగల, మోక్షదాయిని.

సమగ్ర భావం:

శివుని అర్ధంగా వెలసిన అమ్మ, సౌందర్యానికి రూపమైనదే కాక, తంత్రజ్ఞానానికి మూలమై, జీవులకు తత్త్వబోధన చేసి, మోక్షప్రదాయినిగా నిలుస్తుంది. ఈ నామం, అమ్మలోని శివశక్తి ఏకత్వాన్ని, మాయాతీతానందాన్ని, సద్బోధశక్తిని మరియు పరమోన్నతమైన మోక్షదాతృత్వాన్ని ఘనంగా ప్రకటిస్తుంది.

*******

004. ఓం లసన్మరకత స్వచ్ఛ విగ్రహాయై నమః 🙏🏼

నామార్థం:

లసత్ = మెరవే, ప్రకాశించే,మరకత = పచ్చరత్నం (ఎమెరాల్డ్‌) స్వచ్ఛ = నిర్మలమైన, పారదర్శకమైన

విగ్రహా = శరీర స్వరూపం

👉🏼 అర్ధం:

"పచ్చ రత్నంలా మెరసే, నిర్మల స్వచ్ఛ రూపముగలవారు"

తాత్త్వికం:

ఈ నామం అమ్మ యొక్క శరీర సౌందర్యాన్ని, దివ్యకాంతిని మరియు పరిశుద్ధతను వర్ణిస్తుంది. ఆమె విగ్రహం మరకత మణిలా మెరిసే ఆకృతి. పచ్చ రంగు ఆరోగ్యానికి, శాంతికి, అభయానికి సంకేతం.

పద్యరూప వ్యాఖ్యానం:

లసన్మరకత కాంతి ప్రభామయ శుభప్రతీకమై

నిజానంద రసస్ఫూర్తి నిర్మల సత్య రూపిణీ

విశాల హృదయ స్వచ్ఛ వికాస గర్భ మోహినీ

ప్రశాంత మతి పూర్ణ స్వరూప మంగళాయై నమః

పద్యార్థ వివరణ:

– పచ్చ మణిలా మెరుస్తూ, శుభదాయక స్వరూపంగా వెలసే అమ్మ.– సత్యస్వరూపిణిగా, నిజానందాన్ని ప్రసరించే శుద్ధతాత్మిక తేజస్సుతో కూడినది.– విశాలమైన హృదయాన్ని ప్రతిబింబించే, ఆత్మ వికాసాన్ని ప్రేరేపించే మోహనమూర్తి.– ప్రశాంతతను ప్రసాదించే, పూర్ణ స్వరూప మంగళదాయిని దేవి.

******

లసన్మరకత స్వచ్ఛ విగ్ర చారితా వేదనీ

నివసన్మమతా బింబ రూప మంజులా సునీ

సరసన్మధుర స్ఫూర్తి శోభ మానసా తనీ

పరమానంద రూపాంశ పావనీ మయూరిణీ

ఇదొక అద్భుత పద్యం!

పద్యం:

లసన్మరకత స్వచ్ఛ విగ్రహా మంజులా వేదనీ

జసస్మరణత విద్య నిగ్రహా సృంజనా మోది నీ

ప్రసత్వకరుణ ముత్య సుగ్రహా సంపదా యోగినీ

తస శ్వితరుణ తృప్తి స్వ గృహా సoబ్రమా లాసినీ

పాదార్థ వివరణ:

మెరిసే మరకతమణి వంటి స్వచ్ఛమైన శరీరముతో

మృదుత్వముతో మంజుల స్వరూపముగల, వేదములను బోధించే దేవి. జయశీలతను స్మరణచేసే శక్తి, విద్యను నిలిపే సామర్థ్యవతీ. సృజనాత్మకతకు మూలమైన ఆనందదాయినీ అమ్మ. ప్రసవించు (సృష్టించు) శక్తిగా, దయామయురాలిగా ముత్యంలా వెలసే సమస్త సంపదలని సమర్ధంగా అందించగల యోగినీ.శ్వేతం -అరుణం రంగుల మేళవింపుతో శోభించు తృప్తి రూపిణి స్వగృహమనే హృదయంలో ఆనంద నృత్యం చేసే పరమేశ్వరీ.

******

ప్రకృతి గుణ లక్షణా గణకర్మయే నిత్యమున్

  జీవ సహనమే విదీ  క్షణక్షణము కాంతులై

*****

005. ఓం మహాతిశయ సౌందర్య లావణ్యాయై నమః 

(శ్రీ లలితాయ ష్టోత్తరనామములలో 5వ నామము)

నామార్థం

అత్యంతమైన సౌందర్యం మరియు లావణ్యంతో అలరించే తల్లి.

ఆమె రూపం కేవలం బాహ్య సౌందర్యం మాత్రమే కాదు —

అది కరుణ, శాంతి, మాధుర్యం, శక్తి కలయిక.

ఆమెను దర్శించడం అనుభవం, ఆ అనుభవమే ఆనందం.

పద్యరూపం (అనుష్టుప్)

మహాతిశయ లావణ్య సౌందర్య సుగుణాలధీ

కరుణారస మాధుర్య కలశాభరణాంబికే

భవతాప వినాశాయ భక్తానామభయప్రదే

ప్రణమామి మహాలక్ష్మి శాంతిదా మంగళప్రదే

*****

మహా తిశయ సౌందర్య లావణ్య ఫలమంజరీ

మహాత్రిపుర లావణ్య తత్వార్ధ గుణసుందరీ

మహాచరిత సౌభాగ్య దాక్షిణ్య వనలాహిరీ

మహామహిళ సామర్ధ్య మాం గళ్య జయ కాలరీ

అపారమైన సౌందర్యం, లావణ్యమనే గుణాల ఫలసమూహం

మహాత్రిపురసుందరీ — లావణ్య తత్వార్ధమనే మహాగుణరాశిని కలిగిన సుందరి

మహోన్నతమైన చరిత్ర కలిగిన, సౌభాగ్యం ప్రసాదించే, దాక్షిణ్యసముద్రంలా ఉన్న తల్లి

మహామహిళ — శక్తి స్వరూపిణి,

సామర్థ్యముతో, మాంగల్యముతో, విజయమును ప్రసాదించే కాలరూపిణి

సారాంశ భావం

 “ఓ మహాత్రిపురసుందరి!

నీవు అపార సౌందర్యం, లావణ్యం అనే గుణమంజరి;

లావణ్య తత్వార్ధసంపద కలిగిన సుందరి;

సౌభాగ్యం, దాక్షిణ్యం సముద్రమైనవు;

మహామహిళా! నీవు సామర్థ్యం, మాంగల్యం, విజయప్రదత్వం అన్నీ ప్రసాదించు శక్తి స్వరూపిణివి.”

*****

"006. ఓం శశాంకసేకర ప్రాణవల్లభాయై నమః"

(శ్రీలలితాసహస్రనామంలో 6వ నామం)

పదార్థం:

శశాంక – చంద్రుడు.

సేకర – ధరించినవాడు, అలంకరించినవాడు.

ప్రాణ వల్లభా – ప్రాణసమానమైన ప్రియుడు. ఇక్కడ శివుడు.

అర్థం:చంద్రకాంతిని శిరోభూషణంగా ధరించిన శివుడు ప్రాణప్రియుడైన దేవి లలిత.

వ్యాఖ్యాన పద్యం:

శశాంకకిరీట భూషణ శిరస్సు శివుని వ్రజ

ప్రశాంతహృదయ వల్లభ రమణి పరమేశ్వరి

నిశాంత చరిత మాధుర్యమురాలి సమాన సుధా

విశాల దయాసుధా సుధానిధి లలితాంబికే

******

శశాంకశేఖర ప్రాణ వల్లభా సదా విశ్వేశ్వరా

ప్రశాంత ధారణ ప్రీతి వల్లభా విభూతిశ్వేశ్వరా

విశ్రాంతి హార ప్రాప్తి వల్లభా కపాలధారేశ్వరా

ఈశాంతి ధారిగ శ్రోత్ర త్రిసూల మాహేశ్వరా

చంద్రకిరీటం ధరించిన శివుడే తన ప్రాణసమానమైన ప్రియుడు.

ఆ పరమేశ్వరుడి సదా సన్నిధిలో ఉండే లలితా మహాతల్లి —

ప్రపంచాధిపతిగా విశ్వాన్ని కాపాడుతుంది.

ఆమె మనసు ప్రశాంతతకు నిలయమై,

భక్తుల హృదయంలో శాంతి, సంతోషం నింపుతుంది.

మోక్షం అనే విశ్రాంతి హారాన్ని ప్రసాదించే తల్లి,

జ్ఞాన కపాలాన్ని ధరించిన త్రిశూలేశ్వరుని అనుగ్రహస్వరూపిణి.

*****

007. ఓం సదా పంచదశాత్మైక్య స్వరూపాయై నమః

(శ్రీలలితాసహస్రనామం — 7వ నామం)

పదార్థం:సదా — ఎల్లప్పుడూ, నిత్యం. పంచదశాత్మ — పంచదశాక్షరీ మంత్రరూపిణి (శ్రీవిద్యామంత్రంలోని 15 అక్షరాలు).

ఐక్య స్వరూపా — ఆ మంత్రం మరియు తన స్వరూపం ఏకమై ఉన్నది.

అర్థం:

ఎల్లప్పుడూ పంచదశాక్షరీ మంత్రరూపంతో ఏకరూపమైన దేవి. ఆమె పేరు, మంత్రం, రూపం, శక్తి అన్నీ విడదీయలేనివి.

భావానువాదం:

లలితా మహాతల్లి స్వరూపమే పంచదశాక్షరీ మంత్రం.

ఆ మంత్రాన్ని జపించడం అనగా అమ్మనే స్మరించడం.

మంత్రంలోని ప్రతి అక్షరం అమ్మ గుణరూపాన్ని వ్యక్తం చేస్తుంది.

భక్తుడు ఆ మంత్రాన్ని అనుసరించి ధ్యానం చేస్తే, తల్లి అనుగ్రహం ఎల్లప్పుడూ లభిస్తుంది.

భక్తి పద్యం:

సదా పంచదశా మంత్ర రూపిణి పరమేశ్వరి

అదా భక్తజనా రక్షణ పర్వమై తటస్థురి

విదా దివ్య జపా సారమై వికసిల్ల భవేశ్వరి

సదా పంచదశా మాతృకా స్వరూప ధనేశ్వరి

లలితా పరమేశ్వరి స్వరూపం పంచదశాక్షరీ మంత్రంతో ఎల్లప్పుడూ ఏకమై ఉంటుంది.

ఆ మంత్రంలోని పదిహేను అక్షరాలు — భక్తుని హృదయంలో దివ్య శక్తి రూపాలుగా వికసిస్తాయి.

మంత్ర జపం అనేది తల్లిని ప్రత్యక్షంగా స్మరించడం, ధ్యానించడం,

ఆమె గుణాలు, కరుణ, జ్ఞాన, శక్తి — అన్నింటినీ ఆవాహన చేసుకోవడమే.

భక్తుడు పంచదశాక్షరీ మంత్రంలో లీనమైతే, తల్లి కృప ఎల్లప్పుడూ అతనికి సన్నిధిగా ఉంటుంది.

సారాంశం:

“లలితా స్వరూపమే పంచదశాక్షరీ మంత్రం; మంత్రం జపం చేయడం అమ్మతో ఏకమవ్వడం.”

పంచదశాక్షరీ మంత్రం — శ్రీవిద్యామంత్రం అని కూడా పిలుస్తారు.

ఇది మూడు భాగాలుగా (కూటాలుగా) ఉంటుంది — వాగ్భవకూట, కామరాజకూట, శక్తికూట.

మొత్తం 15 అక్షరాలు.

1. వాగ్భవకూటం (మొదటి 5 అక్షరాలు)

కా ఏ ఇ ల హ్రీం

కా – కరుణామయి, జగత్తు సృష్టి కర్త.

ఏ – ఐశ్వర్యదాయిని, సర్వసంపదల నిధి.

ఇ – ఇచ్ఛాశక్తి స్వరూపిణి.

ల – లీలామయి, జగత్తును క్రీడగా సృష్టించువది.

హ్రీం – బీజాక్షరం; సృష్టి, స్థితి, లయకారిణి, మాయాశక్తి.

అర్థం: జ్ఞానం, కరుణ, ఐశ్వర్యం కలిగిన సృష్టికర్త తల్లి.

---

2. కామరాజకూటం (మధ్య 5 అక్షరాలు)

హ స క హ ల హ్రీం

హ – హంసస్వరూపిణి, పరమాత్మతత్త్వం.

స – సత్చిదానందరూపిణి.

క – కల్యాణగుణనిధి.

హ – హరప్రియ, శివానుయాయిని.

ల – లోకపాలకురాలు.

హ్రీం – మోహనశక్తి, ఆకర్షణశక్తి.

అర్థం: లోకాల రక్షకురాలు, శివప్రియ, మోహనశక్తి స్వరూపిణి.

3. శక్తికూటం (చివరి 5 అక్షరాలు)

స క ల హ్రీం

స – సర్వేశ్వరి, సర్వరక్షకురాలు.

క – కాంతిమయి, జ్యోతిర్మయి.

ల – లావణ్యరూపిణి.

హ్రీం – లయకారిణి, ముక్తిప్రదాత్రి.

అర్థం: జగత్ సంహారకరుణామయి, మోక్షప్రదాత.

మొత్తం భావార్థం:

ఈ 15 అక్షరాలు లలితా పరమేశ్వరికి చెందిన సృష్టి–స్థితి–లయ శక్తులన్నింటినీ సూచిస్తాయి.

పంచదశాక్షరీ మంత్రం జపం అంటే అమ్మను సంపూర్ణంగా ఆవాహన చేయడమే.

మంత్రంలోని ప్రతి అక్షరం అమ్మ గుణస్వరూపం, కరుణ, జ్ఞాన, శక్తుల ప్రతీక.

కారుణ్యకాంత లీలహ్రీం జగజ్జనని మాతృకా

హంసస్వరూప సత్కలహ్రీం జగద్ధారిణి మోక్షదా

సర్వేశకాంత లావహ్రీం పరమేశ్వరి శంభుప్రియే

సద్విద్యామాతృకా శ్రియే నిత్యం నమో నమః

ఇందులో:

మొదటి పాదం — వాగ్భవకూటం భావం

రెండవ పాదం — కామరాజకూటం భావం

మూడవ పాదం — శక్తికూటం భావం

చివరి పాదం — సమర్పణ, నమస్కార భావం

సదాపంచ దశాత్మైక్య సదాచక్ర భరా త్మగన్ 

సదా ధర్మ సుధాత్మైక్య సదానిర్వి లయాత్మగన్ 

సదా విశ్వ మయాత్మైక్య సదాలక్ష్య క్రియాత్మగన్

సదా సత్య దయాత్మైక్య సదా నిత్య నిరామయం 

భావార్థం:

ఎల్లప్పుడూ పంచదశి (శ్రీచక్రంలోని పంచదశాక్షరీ మంత్రరూపిణి) తత్త్వంతో ఐక్యమైన

ఎల్లప్పుడూ సద్గుణధర్మరసరూపిణి అమృత స్వరూపుని ఆత్మగా గలగి,

ఎల్లప్పుడూ సృష్టి, స్థితి, లయములతో ఏకత్వం పొందిన విశ్వమయ ఆత్మతో ఐక్యమై,

ఎల్లప్పుడూ పరమసత్య–కరుణామయ స్వరూపుని ఏకరూపుడై,

నిత్యమూ నిర్మలమైన, రోగరహిత, పావనమైన స్వభావముకలిగి నచో

అమ్మ నిరంతరమ్ హృదయంలో ఉంటుంది

*****

లలితా అష్టోత్తర శతనామావళిలో 009వ నామం –

"కస్తూరి తిలకోల్లాసినీతలాయై నమః"

పద విభజన

కస్తూరి తిలకం – కస్తూరితో చేయబడిన తిలకం (లలాటంపై ఉన్న ముద్ర)

ఉల్లాసినీ – ప్రకాశంగా, ఆనందముగా, అందముగా వెలుగుతున్నది

తలాయై – తలపై (లలాటంపై)

భావం... "కస్తూరి తిలకం తో అలంకరించబడి, లలాటం ప్రకాశమానముగా ఉన్న దేవి"కి నమస్కారం.

ఇది ఆమెలోని సౌందర్యం, మంగళత, శోభలను సూచిస్తుంది.

కస్తూరి వాసన, దాని రంగు, మరియు తిలకం యొక్క ఆకృతి—all కలిపి దేవిని శోభింపజేస్తాయి.

 అనుష్టుప్ చాందస్సు పద్యాలు

*కస్తూరి తిలకశ్రీమన్ లలాటం మంగళాయుతమ్

ఉల్లాసిత సుమాకాంతే భజే త్వాం లోకనాయకీమ్

భావం:

లలాటంపై కస్తూరి తిలకం తో మంగళకరంగా, ఉల్లాసంగా ప్రకాశించే సుందరీ!

లోకములను రక్షించే నిన్ను నేను భజిస్తున్నాను.

*కస్తూరితిలకశ్రీమాన్ సంపెంగ లతల్లోల్లసి

మందార మధనోచ్చహా గాంధాలపవనోళ్ళసి

సఖ్యతామదితీరుగన్ సంభవం గతి నిర్మలం

విశ్వమైనిధిగా ప్రభావంవిద్యాలయమేసుధీ

పదార్థం (భావం)

కస్తూరి తిలకశ్రీమాన్ – కస్తూరి తిలకం మహిమతో అలంకరించబడినది.

సంపెంగ లతల్లోల్లసి – సంపెంగ పువ్వుల లతల్లో ప్రకాశించే సుందర రూపం.

మందార మధనోచ్చహా – మందార పుష్ప సౌరభాన్ని మధనుడు పొందినట్లు, అమృత సుగంధాన్ని వెదజల్లే.

గాంధాలపవనోళ్ళసి – సువాసనల గాలిలో పరిమళములు వ్యాపింపజేసే.

సఖ్యతామదితీరుగన్ – భక్తులపట్ల అనురాగం, స్నేహభావం చూపించే.

సంభవం గతి నిర్మలం – పవిత్రమైన మార్గాన్ని ప్రసాదించే.

విశ్వమైనిధిగా ప్రభావం – సర్వలోకాలకు సంపదగా, శక్తిగా ఉన్న.

విద్యాలయమేసుధీ – జ్ఞానమందిరమై సత్ప్రజ్ఞను ప్రసాదించే.

*****