"26. బృహన్నితంబ విలసజ్జగనాయై నమః" —
ఈ నామం లలితా సహస్రనామంలో అమ్మవారి శరీర సౌందర్యాన్ని, ప్రత్యేకంగా నితంబం (కటిప్రాంతం) యొక్క మహిమాన్విత కాంతిని వర్ణిస్తుంది.
పద్యరూప వ్యాఖ్యానం (అనుష్టుప్):
బృహన్నితంబ సౌందర్య జ్యోతిస్సంవిత్తి శోభితా ।
జగన్నాయిక దివ్యాంగీ జయత్యంబ మమారచ ॥
*****
శ్రీ బృహత్నితంబ జగదంబగాను జ్యోతి సంవిత్తిగా శోభిత గాను
శ్రీ జగన్నాయక శ్యాంభవి గాను శ్రీదివ్య జయత్యంభ శర్వాని గాను
శ్రీ జగ ధాత్రిగా శ్రీచక్ర గాను శ్రీ వర్ణ శోభిత శ్రీలక్ష్మి గాను
శ్రీ రంగనాధుని శ్రీ ముక్తి గాను శ్రీ మాయ మర్మము శ్రీ భక్తి దేవి
భావపరంగా విభజిస్తే:
1. రూపవర్ణన → శ్రీ బృహత్నితంబ జగదంబగాను — అమ్మవారి మహత్తరమైన నితంబ సౌందర్యం, జగదంబగా ఉన్న దివ్య రూపం.
2. ప్రకాశం–జ్ఞానం → జ్యోతి సంవిత్తిగా శోభిత గాను — కాంతి, జ్ఞానం, సౌందర్య సమ్మేళనం.
3. ఆధిపత్యం → శ్రీ జగన్నాయక శ్యాంభవి గాను — జగత్తుని పాలించే శ్యామల శక్తి.
4. దివ్య విజయము → శ్రీదివ్య జయత్యంభ శర్వాని గాను — శర్వాణి స్వరూపిణి, దివ్య విజయంతో కీర్తించబడిన తల్లి.
5. సృష్టి–సంకల్పం → శ్రీ జగ ధాత్రిగా శ్రీచక్ర గాను — జగత్తు ధాత్రి, శ్రీచక్రరూపిణి.
6. శోభ–సంపద → శ్రీ వర్ణ శోభిత శ్రీలక్ష్మి గాను — వర్ణరంజితమైన లక్ష్మి స్వరూపిణి.
7. ముక్తి–కరుణ → శ్రీ రంగనాధుని శ్రీ ముక్తి గాను — భక్తులకు ముక్తి ప్రసాదించే కరుణామూర్తి.
8. తాత్త్వికత → శ్రీ మాయ మర్మము శ్రీ భక్తి దేవి — మాయా మర్మాన్ని గ్రహింపజేసి, భక్తికి ప్రేరణనిచ్చే దేవి.
*****
27. సౌభాగ్య జాత శృంగార మద్యమాయై నమః
తాత్పర్యం:
అమ్మవారి నడుము (మధ్యమా) సౌందర్యం కేవలం శృంగారం కోసం మాత్రమే కాదు, అది సౌభాగ్యమనే మహా శక్తికి ప్రతీక. ఈ సౌందర్యంలో శాంతి, సమృద్ధి, ప్రేమ, కరుణ — అన్నీ కలిసివుంటాయి.
పద్యరూప వ్యాఖ్యానం (అనుష్టుప్):
సౌభాగ్య జననీ దేవీ శృంగార మధురాంగికా ।
మధ్యమా మమ చిత్తస్థా మంగళానందదాయినీ ॥
******
సౌభాగ్య జాత శుసౌలభ్య గాను శృంగార మధ్యమా శృతి లయగాను
ధర్మార్ధ సాక్షిగా ధరనేత్రి గాను చిత్తస్థ మంగళా చెలిమువ్వ గాను
ఆరోగ్య సద్భావ ఆశ్చర్య గాను ఆశ్రిత ఆత్మల ఆనంది గాను
మంజీర ద్విపద రూప సర్వార్ధ రక్షగా సమ్మోహదేవి
భావ విభజన:
1. సౌభాగ్య జాత – శుసౌలభ్య గాను → భక్తులకు సులభంగా సౌభాగ్యం ప్రసాదించే తల్లి.
2. శృంగార మధ్యమా – శృతి లయగాను → రూప సౌందర్యం మాత్రమే కాదు, వేద-సంగీత లయతో కూడిన సమరస్యం.
3. ధర్మార్ధ సాక్షి – ధరనేత్రి గాను → ధర్మం, అర్ధం పట్ల సాక్ష్యభూతురాలు, భువి పాలకురాలు.
4. చిత్తస్థ మంగళా – చెలిమువ్వ గాను → హృదయంలో నివసించే మంగళమూర్తి, స్నేహస్వరూపిణి.
5. ఆరోగ్య సద్భావ – ఆశ్చర్య గాను → ఆరోగ్యం, సత్సంకల్పం, ఆశ్చర్యరూపమైన కరుణ.
6. ఆశ్రిత ఆత్మల ఆనంది గాను → ఆశ్రయించిన ఆత్మలకు ఆనందం ప్రసాదించే తల్లి.
7. మంజీర ద్విపద రూప – సర్వార్ధ రక్షగా → ఈ ద్విపదలోనే సర్వార్ధ రక్షణ స్వరూపం.
8. సమ్మోహ దేవి → తన కాంతి, మాధుర్యంతో భక్త హృదయాలను ఆకర్షించే దేవి.
****
28. దివ్యభూషణ సందోహ రంజితాయై నమః
శ్రీ దివ్యభూషణ భాస్వర శోభా
శ్రీ భూషణ సందోహ రంజిత రూపా
శ్రీ రత్నమాలా సత్కాంతి యుక్తా
శ్రీ భక్తసౌభాగ్య దాయక రూపా
భావం:
దేవి అనేక దివ్యభూషణాలతో అలంకరించబడి, రత్నమాలల కాంతితో ప్రకాశిస్తుంది.
ఆమె ఆభరణాలు కేవలం భౌతిక శోభకోసం కాకుండా, భక్తుల హృదయాలలో ఆనందం, సౌభాగ్యం, కాంతిని నింపే ఆధ్యాత్మిక సంకేతాలు.
మంజీర ద్విపద (28వ నామం)
దివ్యభూషణ శోభా దీప్తిగా కళలు
భాస్వర సందోహ భాగ్యమ్ము కళలు
విద్యపోషణ హృద్య విశ్వరంజిత గాను
విన్యాస సత్కాంతి విశ్రుత కళలు
సవ్యరక్షణ దివ్య సాహిత్య శాంతి
సంబర సేవల సమ్మోహకళలు
నిత్యదీవెణ శాంతి నియమతీరు
నిర్వాహణమ్మగు నీడల కళలు
భావం:
దేవి దివ్యభూషణాల కాంతితో వెలుగొందుతూ, ఆభరణాల మాధుర్యం ద్వారా భక్తుల జీవితాలను అలంకరిస్తుంది.
ఆమె కళలు విద్యా, ధర్మ, రక్షణ, సాహిత్య, శాంతి, సేవా రూపాలలో భాసిల్లుతాయి.
ఆమె అనుగ్రహం నిత్య దీపంలా మనసుకు వెలుగునిచ్చి, లోకనియమాన్ని సమతుల్యంగా నడిపిస్తుంది.
****
29. పారిజాత గుణాధిక్య పదాబ్జా యై నమః
మంజీర ద్విపద – 29వ
శ్రీ పారిజాత సుగంధిత రూపా
శ్రీ గుణాధిక్య పదాబ్జ విన్యాసా
శ్రీ చందనాగర సౌరభ గాత్రా
శ్రీ భక్తరంజన సౌభాగ్య దాత్రీ
భావం:
దేవి పాదకమలాలు పారిజాత పుష్పాల వలె సువాసనతో, సౌందర్యంతో నిండి ఉంటాయి.
ఆ పాదాల గుణమహిమలు పారిజాతకంటే అధికం; భక్తుల హృదయాలను సువాసనలాగా పరిమళింపజేసి, సౌభాగ్యాన్ని ప్రసాదిస్తాయి.
*****
పారిజాతగుణాబ్ది పాఠ్యము గాను ప్రాధాన్యతాభవ బంధము గాను
ధర్మమార్గసమము ధ్యానము గాను సర్వ గుణాధిక్య సద్భావ మేను
దీక్ష దక్షత ప్రేమ తీవ్రతాపమను శ్రీ చందనా గరా శ్రీ శక్తి గాను
సర్వమంగళ కారి సద్భావి గాను సామర్ధ్య తీర్పగు సంతస దేవి
భావం:
అమ్మవారి పాదకమలాలు పారిజాతపువ్వుల సువాసనకంటే అధిక గుణసంపత్తితో నిండి ఉంటాయి.
ఆమె బోధ, పాఠం, ధర్మమార్గం, ధ్యానం అన్నీ భక్తునికి సమగ్ర సద్భావాన్ని ప్రసాదిస్తాయి.
ఆమె దక్షత, ప్రేమ, దీక్ష, తీర్పు—ఇవన్నీ కలిసి భక్తుల హృదయంలో సంతసాన్ని నింపుతాయి.
అమ్మ సర్వమంగళకారిణి, సమర్థ నిర్ణయదాత్రి, సద్భావస్వరూపిణి.
*****
30. సుపద్మ రాగ సంకాశ చరణాయై నమః
పద్యం (మంజీర ద్విపద)
సుపద్మ రాగరంజిత పాదముల శోభ సుందర రూపము సత్యముగాను
సద్భావ మంగళసారముగ శరణ్య సౌభాగ్య వాసన సాధ్యముగాను
సర్వేశ్వరీయ సద్గుణ గానము పావన సత్సంగ మాధుర్య దానం
సారస్వతీ సుధా స్రవణం గరళహర సద్వాక్య మంజుల సీమ
భావం:
అమ్మవారి పాదాలు సుపద్మరాగమణి వంటి ఎరుపు కాంతి ప్రసరిస్తూ, సత్యస్వరూపంగా, మంగళసారముగా భక్తులకు శరణాగతి ప్రసాదిస్తాయి.
ఆమె గుణగానం పావనమైనది, సత్సంగముతో మధురమైనది.
ఆమె వాక్యసుధ భక్తులలో జ్ఞానరసాన్ని నింపుతుంది, దుఃఖవిషాన్ని తొలగిస్తుంది.
సుపద్మ రాగసంకాశచరణ యుగళం
సపత్ని దీర్ఘ సందేశ భరణ యుగళం
తపమ్ము విశ్వవిశ్వాస కరుణ యుగళం
జపమ్ము తన్మయానంద తరుణ యుగళం
భావం:
అమ్మవారి చరణాలు సుపద్మరాగ రత్న కాంతిని ప్రసరించి,
సపత్ని సౌహార్దం, దీర్ఘమైన శుభసందేశాలను మోసే శక్తి కలిగినవి.
ఆమె కరుణ తపస్సు ద్వారా విశ్వవిశ్వాసానికి మూలం,
జపసాధనలో తన్మయానందాన్ని పంచే సదా యౌవన, పవిత్ర యుగళం.
*****
031. కామకోటి మహాపద్మ పీఠస్థాయై నమ:
🌸 తాత్పర్యం:
ఇక్కడ “కామకోటి పీఠం” అనగా సర్వవాంఛల మూలకారణమైన శక్తి కేంద్రం. విశ్వంలోని అనేక కోటి శక్తులన్నీ ఆ మహాపీఠం నుండి వెలువడుతాయి. లలితాదేవి అక్కడ స్థితమై సృష్టి–స్థితి–లయలన్నిటికి ఆధారమవుతుంది.
🌸 పద్యరూపం:
కామకోటి సహస్రపద్మ సింహాసన మధ్యవాసినీ
మానసాంబు వాంఛసంపదాత్మజనని లలితాంబికా
ధామమై మహాశక్తి మూలధారమై వెలసితీ
నామమై సదాశ్రయింప వందితాంబ నమో నమః॥
కామకోటి నిత్యలీల వాసినీ విలాసినీ
ధామమై మహామహత్త్య మూలధారమై స్థితీ
సామ వాంఛసంపదాత్మ సర్వనేస్తమై యుగన్
నామమై సదాశ్రయింప తాంబికా నమో నమః॥
పద్య విశ్లేషణ
దివ్య లీలాశక్తిని చక్కగా చూపించారు.
మహాపీఠం భావం సమగ్రంగా వ్యక్తమైంది.
భక్తుల వాంఛలను తీర్చే తల్లి రూపం స్పష్టమైంది.
నామస్మరణ ఫలాన్ని అందంగా ప్రార్ధనతో
*****
032. శ్రీకంఠ నేత్ర కుముద చంద్రికాయై నమః.
🌸 తాత్పర్యం:
అమ్మ వదనకాంతి చంద్రబింబమై, శివుని నేత్రాల్లో ప్రతిఫలించే ఆనందం కుముదపుష్పాలపై చంద్రకాంతిలా వెలుగుతుంది. భక్తులకు అది మృదుసౌమ్యరసానందాన్ని అనుగ్రహిస్తుంది.
🌸 పద్యరూపం:
శ్రీకంఠ నేత్ర సౌరభాంబు చంద్రమండలై వెలిన్
కుయలవంటి కాంతిరేఖలాంబు దివ్యరూపిణీ
మాకుఁదాస్య దుఃఖహారిణీ మహేశవల్లభే
లోకరంజనీ లలితాంబికా నమో నమః॥
శ్రీకంఠనేత్ర కుముదా శశిరూప మేనున్
వైకుంఠ వాస మనసౌను విశేష మేనున్
జైగంఠ ధాత్రి విధిగాను జితేంద్ర మేనున్
శ్రీకంఠ యీశ్వరి మహత్త్వ సమంత మేనున్
విశ్లేషణ:
చంద్రకాంతితో విరజిల్లే కుముదమువంటి నేత్రకాంతి భావం స్పష్టంగా వచ్చింది.
పరమపదవాసి విష్ణువుతో సమానమైన వైభవం చూపించారు.
జగత్తు ధాత్రి, విధిగా, జితేంద్రియ రూపిణిగా వర్ణన ఇచ్చారు.
– శివేశ్వరి సర్వమహత్త్వముతో ఆవరించి ఉన్నదని బలంగా చెప్పారు.
*****
033. సచామర రమావాణీ విజితాయై నమః
🌸 తాత్పర్యం
సంపద, జ్ఞానం, ఐశ్వర్యము అన్నీ తల్లివద్ద నుండే ఉద్భవిస్తాయి. అందువల్ల రమా, వాణీ వంటి దేవతలు కూడా తల్లి సమక్షంలో సేవకులై నిలుస్తారు.
సచామర రమావాణి సేవితే పరేశి |
విజిత్య సర్వవిభవ శోభితే జగద్గురో |
అజేత్రి దేవత గణపూజితే లలితే |
ప్రసీద మే మమ హృదయాంబుజే నివాసి ||
శ్రీ సచామర రమావాణీ వీజితా
శ్రీ సహాయత మహాజ్యోతీ నిశ్చితా
శ్రీ సమర్ధత సుధా రాణీ దివ్య తా
శ్రీ సరాగము సహాయమ్మున్ సఖ్యతా
లక్ష్మీ, వాణీ మొదలైన దేవతలు చామరసేవలు చేయగా, వారిని మించి వెలుగుచున్న అమ్మ.
సహాయరూపంగా మహాజ్యోతి రూపిణి, నిశ్చయముగా సత్యస్వరూపిణి.
సమర్థతకు మూలమైన, అమృతస్వరూపిణి, దివ్యరాణి.
సృజనాత్మక రసముతో సహాయకురాలు, సఖ్యభావమునకు ఆధారమయినది.
-****
034.భక్త రక్షణ దాక్షిణ్య కటాక్షాయై నమః
🌸 నామార్థం:
అమ్మవారు తన భక్తులపై ఎల్లప్పుడూ దాక్షిణ్యభరితమైన కటాక్షాన్ని ప్రసరింపజేసే మహాదేవి. ఆ కరుణామయ దృష్టి వల్లే భక్తులకు రక్షణ, శాంతి, అనుగ్రహం లభిస్తాయి.
భక్తుని రక్షించే దాక్షిణ్య కటాక్షములయై
శక్తి సుదాకరియై శరణాగత దుర్గముల తోయ్
భక్తికి మంగళము నిచ్చె భవాన్యై నమస్సు
సత్యపథానుగమ జేసె జయశ్రీలలితాంబికై
ఈ పద్యంలో —
భక్తుని రక్షణ ప్రధానంగా,
దాక్షిణ్యం (దయ, కరుణ),
కటాక్షం (అనుగ్రహదృష్టి),
శరణాగత రక్షణ భావాలు ప్రతిబింబించాయి.
భక్త రక్షణ దాన తృప్తియు బాధ్యతేను కటాక్షమున్ శక్తి లక్ష్యము కాల నిర్ణయ శాంతిదుర్గము తీరుగన్ యుక్తి మంగళ మవ్వతీరు ప్రయాణ దక్షత తీర్పుగన్ ముక్తిగాజగ దాత్రియేజయ ముఖ్య శ్రీలలితాంబగన్
🌼 భావం
అమ్మవారు తన భక్తులకు రక్షణనిచ్చి, దానము చేసి వారికి తృప్తిని ప్రసాదిస్తారు. భక్తులపై బాధ్యతతో కూడిన దాక్షిణ్య కటాక్షాన్ని కురిపిస్తారు.
ఆమె శక్తి లక్ష్యమై, కాలాన్ని నిర్ణయించే శక్తిని కలిగిన శాంతి దుర్గమూర్తి.
భక్తుల యుక్తి యుక్తములను మంగళముగా మార్చి, వారి జీవిత ప్రయాణంలో దక్షతను ఇచ్చి సరియైన తీర్పునిస్తుంది.
అంతిమంగా ముక్తిని ప్రసాదించే జగదంబ, సర్వలోకానికి ప్రధానమైన జయశ్రీలలితాంబ.
******
035. భూతేషా లింగనోదూత పులకాంగ్యై నమః
👉 సారాంశంగా:
“ఓ లలితాంబ! నీవు భూతాలాధిష్టాత్రి, శివలింగరూపమునుండి వెలువడిన మహాశక్తి, నీ దర్శనానందముతో భక్తుని దేహమంతా పులకరించుచున్నది.”
🌿
భూతాధీశ్వరి లింగమూల స్వరూపిణీ
పూతపులకముతోన భక్తాంగ విహారిణీ
శక్తి పరమయై శివసన్నిధి సుందరీ
ముక్తిప్రదమయై జయ లలితాంబికే నమః
******
భూతేషా లింగనోదూత పులకాంగ్యై స్వరూపిణీ
ఖ్యాతేషా సర్వ భక్తాంగ సహవాంచా విహారిణీ
శ్వాతేషా భవ్య దివ్యాంగ లలితంబా సుహాసిణీ
మోతేషా నిత్య మోక్షమ్ము శివ దర్శన్ గసుందరీ
🔹 భావం
భూతాధీశ్వరి లలితాంబిక శివలింగమునుండి ప్రత్యక్షమై, తన స్వరూపంతో భక్తుని దేహమంతా పులకరింతలతో నింపుతుంది.
భక్తులంతటితో సహవాసాన్ని కోరుకొని, వారి హృదయాలలో విహరిస్తుంది.
ఆమె దివ్యాంగ సుందరి, సుహాసముతో కరుణామూర్తి.
తన దర్శనమాత్రమే నిత్యముక్తికి కారణమై, పరమశివుని సాక్షాత్కారాన్ని అనుగ్రహిస్తుంది.
👉 సారాంశంగా:
“లలితాంబ అనేది శివలింగస్వరూపమునుండి వెలువడిన శక్తి; ఆమె దర్శనానందం భక్తునికి పులకరింతలను, దివ్య సౌందర్యాన్ని, సహవాసానందాన్ని, చివరికి నిత్యముక్తిని ప్రసాదిస్తుంది.”
*****
36. అనoగ జనకా పాoగ వీక్షణాయై నమః
👉 సారాంశంగా:
“అమ్మవారి కటాక్ష దృష్టి మన్మథుని కంటే మిన్నైన ఆకర్షణను ప్రసాదించి, సమస్త జీవులను ఆనందముతో నింపుతుంది.”
🌿 పద్యరూపం
అన్నంగ మదన సౌందర్యమున్ మించిన అర్చనారూపిణీ
జనరంజక దివ్య కటాక్ష మాధుర్యమున్ విరాజిల్లనీ
మనసున్ మదన కాంతి మలయమారుత గంధములేర్పిణీ
లలితాంబ జయ మంగళాంబ కరుణారససుందరీ
---
అనంగ జనగా పాంగ వీక్షణ మనోమయి
ననంత తపసా దేవీ దీక్ష విరాజిల్లనీ
ప్రణమ్ము మనసా విశ్వ గంధ ములేర్పణీ
గణమ్ము కరుణా మంగళాoబ మనస్విణీ
🔹 భావం
లలితాంబిక యొక్క అనంగజనక ఆపాంగ కటాక్షం మనసుకు మనోజ్ఞమై, భక్తుని హృదయాన్ని సౌందర్యముతో నింపుతుంది.
ఆమె అనంత తపస్సుతో, దివ్య దీక్షతో విరాజిల్లుతూ, విశ్వానికి గంధములా పరిమళమిస్తుంటుంది.
భక్తులు మనసారా నమస్కరించగా, ఆమె కరుణామంగళస్వరూపిణిగా దర్శనమిచ్చి వారి జీవితాలను పవిత్రం చేస్తుంది.
****-
37. బ్రహ్మోపేంద్ర శిరోరత్న రంజిత యై నమ:
తాత్పర్యం:
సర్వదేవతల మహిమల మూలం లలితా పరామేశ్వరి.
దేవతలు ధరించే శిరోరత్నాలు (కిరీటాలు) కాంతులన్నీ ఆమె కాంతి ప్రతిఫలితమే.
అటువంటి మహిమతో లలితా తల్లి సర్వశిరోమణిగా నిలుస్తుంది.
పద్యం (అనుష్టుప్):
బ్రహ్మోపేంద్ర శిరోభూష రత్నజ్యోతి రమ్యతా
బ్రహ్మనేత్ర మనోజ్యోతి నక్షత్ర దీప్తి శోభితా
బ్రహ్మాద్యాశ్రయ శక్తిత్వ విశ్వప్రాబల్య రూపిణీ
బ్రహ్మవిన్మాన గుణమూల రమ్యత్వ పరమేశ్వరీ
భావం:
బ్రహ్మ, విష్ణువు, ఇంద్రుని శిరస్సుపై మెరిసే రత్నాల కాంతి తల్లిని అలంకరిస్తుంది.
బ్రహ్ముని నేత్రంలో వెలిగే జ్ఞానజ్యోతి తల్లిదేవి ప్రతిబింబమే.
బ్రహ్మాదులు ఆశ్రయించే శక్తి, విశ్వప్రాబల్యానికి మూలం ఆమె.
గుణముల మూలం, రమణీయత్వ స్వరూపిణి, పరమేశ్వరీ తానే.
*****
38. సచీముఖ్యా మరవధు సేవితాయై నమః
తాత్పర్యం:
దేవలోక స్త్రీలందరూ లలితా దేవిని ఆరాధిస్తారు.
వారందరికీ ఆద్యశక్తి, ఆదిమాత లలితాంబే.
ఇంద్రాణి సచీదేవి కూడా తల్లిని పూజించి, తనకు శక్తి, సామర్ధ్యం పొందుతుంది.
పద్యం (అనుష్టుప్):
సచీముఖ్యా మరవధూ సేవితా సముఖంబుగన్
రతీముఖ్యా వరమధూ సహనమ్ము నీడగన్
దివోజనాంగనా సర్వా ధ్యానసేవిత మూర్తిగన్
లలితాంబ పరాశక్తి లావణ్య రూపిణీ శుభా
భావం:
సచీదేవి (ఇంద్రాణి) ప్రధానురాలై, ఇతర దివ్య వధువులతో కలిసి లలితాంబను సేవిస్తోంది.
రతీదేవి (మన్మథపత్నీ) కూడా తన వరములతో తల్లిని ఆరాధిస్తోంది.
సమస్త దేవాంగనలందరూ లలితాదేవిని ధ్యానిస్తూ, సేవిస్తున్న రూపం.
ఆమె పరాశక్తి, లావణ్యమూర్తి, శుభరూపిణి.
*****
39. లీలా కల్పిత బ్రహ్మాండ మండలా యై నమః
✨ తాత్పర్యం
సృష్టి అనేది దివ్యమాతకు యెడల ఒక చిన్న ఆట మాత్రమే. మనము విశ్వమనే మహద్భూతమును చూసి ఆశ్చర్యపోయినా, అది ఆమె క్రీడాత్మక సంకల్పమంతటితోనే ఉద్భవించింది. అందుకే ఆమెను "లీలా కల్పిత బ్రహ్మాండ మండలా" అని స్తుతిస్తారు.
లీలా కల్పిత బ్రహ్మ యండమండలావిచిత్రమే
మోహా కల్పిత యండయండ పవిత్రము మూలమే
స్నేహా పుష్పిత విశ్వసే కాలనిర్ణయ దేహమే
సత్యా న్వేషణ ధర్మమే సమయతృప్తి తీరుగన్
✨ తాత్పర్యం
అమ్మవారి లీలవల్లనే సృష్టి మాయాజాలమై కనిపిస్తోంది. అయితే మోహములో మునిగిపోయిన మనసుకు కూడా ఆమెనే పవిత్ర మూలం. విశ్వం స్నేహరూపంగా వికసించి కాలచక్రముగా నడుస్తుంది. ఈ సమస్తంలో ధర్మమే సత్యాన్వేషణకు మార్గం, అది మాత్రమే సమయానికిగాను సార్థకతను ఇస్తుంది.
******
40. అమృతాది మహాశక్తి సం వృతాయై నమః
తాత్పర్యం:
మనిషి జీవితములో అమృతసమానమైన జ్ఞానం, శాంతి, ఆనందం, ప్రేమలన్నీ మాతకు శరణాగతి వలననే లభిస్తాయి.
అమృతరసాంబుధి నిండియుండ గగనము లాంటి మాత
సమరస శక్తుల వలయంబున్ సమ్యగ్గా వెలసి యున్నదా
జగతి సమస్త శక్తులకెల్ల జననమూ నీయే తల్లీ
సమరస రూపిణీ సదా మాతృ దేవి నిన్ను నమ్మునన్ ✨
******
అమృత రసశక్తియున్ ఆశ్రిత భక్తి యుక్తిగన్
సుకృతమ్మగు రక్తిగన్ సూత్రధారిగ ముక్తిగన్
వికృతమ్ముగ దుష్టతన్ నష్ట సంవృతమేయగున్
ప్రకృతిగానుబుద్ధియున్ ప్రజ్ఞ ప్రభావ అంబగన్॥ ✨
ఆమెలో అమృతమయిన శక్తి ఉంది. ఆ శక్తి అనగా జీవనాధారమైన ప్రాణ శక్తి.
ఆమెను ఆశ్రయించిన భక్తులు భక్తి యుక్తంగా పుష్టి పొందుతారు.
–
భక్తుడి లోపలి సుకృతాన్ని రక్తిగా ప్రవహింపజేసి, జీవితానికి సూత్రధారిగా ఉండి, చివరకు ముక్తి వైపు నడిపిస్తుంది.
–
వికృతమైన దుష్టతను నశింపజేసి, చెడును నిర్మూలిస్తుంది.
–
ప్రకృతి, అనుభూతి, బుద్ధి అన్నిటినీ కలిపి, ప్రజ్ఞ ప్రభావంతో సృష్టిని కాపాడే తల్లి.
******
41. ఏకాత పత్ర సామ్రాజ్య దాయకాయై నమః 🙏🏼
🌸 నామార్థం:
సర్వమునకూ ఒకే ధర్మపత్రం, ఒకే న్యాయవిధానముతో సమానత్వమయిన సామ్రాజ్యాన్ని ప్రసాదించు మహాదేవి.
******
ఏకపత్రన్యాయమున్ సమమై సజ్జన పాలనన్
భుక్తి ముక్తి యైక్యమున్ భూలోకమందు గానుగన్
నిక్షేప మాయ మోసమున్ నిగ్రహించు దివ్యగన్
శుక్లసత్య రాజ్యమున్ దయదేవి వెలసెదన్
🌸 భావం:
అమ్మ అనుగ్రహముతో సమానత్వముతో నిండిన రాజ్యం ఏర్పడును. అందులో భుక్తి (లోకసుఖం), ముక్తి (ఆధ్యాత్మిక విముక్తి) రెండూ లభిస్తాయి. మాయా మోసములు తొలగిపోతాయి. శుక్లసత్యరాజ్యం (నిజాయితీ, కరుణ, సమానత్వముతో నిండిన రాజ్యం)లో దయామయి దేవి వెలసి పాలించును.
ఏకాతపత్రగ స్వదేశమె రక్ష గానున్
స్వీకార తన్మయమువిశ్వ మనస్సు గానున్
ఏకాంత భావమగు నిత్య యశస్సు గానున్
ఆకర్షణాభవ దివ్య ఉషస్సు గానున్
ఆ తల్లి కరుణా కవచమై రక్షిణిగా నిలుస్తుంది.
సమస్త ప్రజల మనోభావాలను ఆవహిస్తుంది.
శాశ్వత కీర్తి, నిత్య మహిమను ప్రసాదిస్తుంది.
మోక్షమార్గానికై ఉదయించే జ్ఞానసూర్యుడు.
*****
42. ఓం సనకాది సమారాధ్య పాదుకాయై నమః
(శ్రీ లక్ష్మీ సహస్రనామములలో 42వ నామము)
నామార్థం
సనకాది మహర్షులు ఆరాధించే పవిత్ర పాదుకలను ధరించిన అమ్మవారికి నమస్కారం.
ఆమె పాదుకలు జ్ఞానమార్గాన్నే సూచిస్తాయి; అవి భక్తులకు ఆత్మసాధనలో మార్గదర్శకం అవుతాయి.
పద్యరూపం (అనుష్టుప్)
సనకాదిర్షి సంసేవ్య పాదపద్మరచన్యుతే ।
నిత్యపావన పాదుక్యై నమస్తే లోకపావనీ ॥
---
తెలుగు పద్య రూపం
సనకాది ఋషులరాధిత పాదుకమ్ము పవిత్రమే
మనకమ్ము జ్ఞానమార్గపు మార్గములే సూచించున్
తనకోసము సర్వలోక మతిశయంబు కలిగించున్
జననమ్ము మరణమొడదరగ పాదుకమ్ము నమస్కృతే ॥
******
సనకాధిర్షి దేవతా పాదపద్మ రచన్యుతే
జ్ఞానమార్గపు లక్ష్యమున్ ఆత్మ సాధన తత్త్వమున్
జనని లోకపావనీ పావన పాదు కైస్థితీ
మననమ్మగు శక్తిగన్ నమస్ కృతులు నిత్యమై
పద్యార్థ వివరణ
– సనకాదిమునులు, దేవతలు పూజించే ఆమె పవిత్ర పాదపద్మములు.
– ఆ పాదములు జ్ఞానమార్గపు లక్ష్యాన్ని చూపుతూ, ఆత్మసాధన తత్త్వమును బోధిస్తాయి.
– ఓ జనని! నీ పాదపద్మాలు లోకపావనమై, శాశ్వత పవిత్రతను ప్రసాదిస్తాయి.
– వాటిని మనసారా ఆరాధిస్తే, శక్తి లభిస్తుంది; నిత్యమూ నమస్కారములు చేయదగినవి అవుతాయి.
******
43. ఓం దేవర్షిభిస్సూయమాన వైభవాయై నమః
(శ్రీ లక్ష్మీ సహస్రనామములలో 43వ నామము)
నామార్థం
దేవతలు, ఋషులు సైతం ఈశ్వరీయ మహిమాన్విత వైభవాన్ని స్తుతించే మహాదేవి.
ఆమె మహిమకు సాక్షాత్ దేవతలకూ, ఋషులకూ ఈర్ష్య కలుగుతుంది; ఎందుకంటే ఆమె శక్తి, వైభవం సరిసాటి లేనిది.
సంస్కృత పద్యరూపం
देवर्षिभिः स्तूयमानं वैभवं या प्रदर्शयेत् ।
तस्यै श्रीमहिषी लक्ष्म्यै नमः स्तुत्यै सदा मम ॥
---
తెలుగు పద్య రూపం
దేవర్షులారాధ్య వైభవముతో వెలసెడి తల్లి
భూవిభవాలందున్ బాసురమై బంగారమై
ఆవిష్కృత శక్తియై ఆరాధిత మంగళమై
నిత్యమున్ నమస్కరించు లక్ష్మి దేవి వైభవే ॥
******
దేవర్షి భిస్సూయ మానవైభవ స్తూయమనస్సుగన్
భువిభాగ్యము సామదాన భేదమగు శక్తిగన్
ఆవిష్కృత స్వభావమే ఆరాధితయె మంగళమ్
నవరాత్రుల భక్తిగన్ లలితా దేవి వైభవమ్
పద్యార్థ వివరణ
– దేవతలు, ఋషులచే స్తుతింపబడే ఆ వైభవమే.
– ఈ లోకానికి భవభాగ్యమును ప్రసాదించే, సర్వశక్తుల సమ్మేళనం. సమ, దాన, భేద, దండ – ఈ విధానముల ద్వారా లోక క్షేమమునకు కారణమగు శక్తి.
– తానుగా అవిష్కృతమై, ఆరాధితమై, మంగళముగా నిలిచే తల్లి.
– నవరాత్రులలో భక్తి పూర్వకముగా ఆరాధింపబడే లలితా దేవి వైభవమే.
******
44. ఓం కలసోద్భవ దుర్వాస పూజితాయై నమః
(శ్రీ లక్ష్మీ సహస్రనామములలో 44వ నామము)
నామార్థం
సముద్రమథనంలో కలశమునుండి అవతరించి, మహర్షి దుర్వాస ఆరాధించిన దేవికి నమస్కారం.
దుర్వాసముని కటాక్షంతో ఆమె మహిమ, కరుణ, మహాలక్ష్మి రూపంగా భువనాంతరాలలో ప్రతిష్ఠితమైంది.
సంస్కృత పద్య రూపం
समुद्रकुम्भसम्भूता दुर्वासार्चितमूर्तये ।
लक्ष्म्यै करुणरूपायै नमः श्रीफलदायिनि ॥
తెలుగు పద్య రూపం
కలశమునుండు వెలసిన కనకలక్ష్మి తల్లి నీవే
దుర్వాస మునులచే దినమునరాధితమై వెలిసే
సలవై మహా సంపదలిచ్చి సకలజనుల పాలిటివే
లలితా పరమేశ్వరి నీవు లలితమయ వైభవమే ॥
******
కలసోద్భవ కాంచనా కనకలక్ష్మి రూపిణీ
కళదుర్వాస పూజితా కరుణకటాక్ష దాయినీ
లలితా పరమేశ్వరీ సకలప్రాణ పావనీ
నిలయింపగ సంపదల్నివ్వు నిత్యైశ్వర్యేశ్వరీ
పద్యార్థం
→ సముద్ర మథనంలో పుట్టిన స్వర్ణమయ లక్ష్మి తల్లిగా.
→ దుర్వాస మహర్షి ఆరాధించినదిగా, తన కటాక్షముతో అనుగ్రహించువారిగా.
→ లలితా పరమేశ్వరీగా, సర్వజీవులను రక్షించువారిగా.
నిత్యం ఆరాధనీయమైన సంపద ప్రసాదించు దేవిగా నిలిచి ఉన్నది.
*****
45. ఓం మత్తేభవక్త్ర షడ్వక్త్ర వత్సలాయై నమః 🙏🏼
భావం:
లలితా దేవి తన స్వరూపంలో గణనాయకుని (గణపతి) గర్వరహిత బుద్ధిని ప్రసాదించమని రక్షిస్తే,
కుమారస్వామిని (షణ్ముఖుడు) ధైర్యవంతుడుగా నిలబెట్టినది.
వీరిని వత్సలతతో పోషించే తల్లే లలితాంబిక.
పద్యరూపం (అనుష్టుప్):
మత్తేభ వక్త్ర గణనాథున్ మాతృమూర్తి ముదంబగన్
షడ్వక్త్ర వత్సల సుబ్రహ్మణ్య పోషిణి పార్వతీ
సత్తత్త్వరూపిణి సదానంద జనని లలితాంబికా
భక్తప్రసాద కరుణా సింధు పరమేశ్వరీ శుభా
*****
గణనాయక గమ్యమౌ మాతృమూర్తి మదంబుగన్
సుబ్రహ్మణ్యగ పుత్రుడై పోషణిగనె పార్వతీ
భక్తప్రసాద సింధువై పరమేశ్వరి లీలలే
సత్యరూపిణి సర్వమున్ జనని లలితాంబికా
అర్థ వివరణ:
గణనాయకుడైన వినాయకుడు తనకు గమ్యమగు మాతృమూర్తి లలిత.
సుబ్రహ్మణ్యుని ధైర్యవంతుడిగా, ధర్మపరుడిగా తీర్చిదిద్దినది తల్లి పార్వతీ.
– భక్తులకు అనుగ్రహస్వరూపిణి, లీలాసౌందర్యముగల పరమేశ్వరి.
– సత్యరూపిణి, సర్వమునకు జనని అయిన లలితాంబిక.
46. ఓం చక్ర రాజ మహాయంత్ర మధ్యవర్తిన్యై నమః 🙏🏼
భావం:
లలితా పరమేశ్వరి విశ్వమంతటినీ వ్యాప్తించియుండగా, తన దివ్యమూర్తి మహాయంత్రరాజు అయిన శ్రీచక్రంలో కేంద్రమైన బిందువునందు నివసిస్తుందనేది ఈ నామము.
శ్రీచక్రంలో బిందువు పరబ్రహ్మస్వరూపమని, అక్కడే తల్లి సన్నిధి వుంటుందని ఈ నామం సూచిస్తోంది.
పద్యరూపం (అనుష్టుప్):
చక్రరాజ మహాయంత్ర మధ్యబిందు నివాసినీ
శక్తిరూపిణి శాశ్వతా సర్వలోక విహారిణీ
భక్తహృద్ బిందు సన్నిధి పరమానంద మూర్తికా
లలితాంబిక పావన చరితాంబుధి శాశ్వతా
****-*
చక్రరాజ మహామతీ మధ్యబిందు నివాసినీ
సార్వాoతర్యామినీసుధీ సర్వ లోకవిహారినీ
పరబ్రహ్మస్వరూపిణీ పరమాత్మ సహోదరీ
చరితాంబుధి శాశ్వతా చిన్మయమ్ము విలాసినీ
అర్థ వివరణ:
– శ్రీచక్రరాజ మహాయంత్రంలో, మధ్య బిందువులో నివసించు పరమాత్మస్వరూపిణి.
– సమస్తాంతర్యామినీగా, సర్వలోకాలను విహరించే జ్ఞానరూపిణి.
– పరబ్రహ్మస్వరూపముగాను, పరమాత్మకు సహోదరీగా సాకారమైన చైతన్యమూర్తి.
– అనంతమైన దివ్యచరిత్ర సముద్రమైన శాశ్వత చిన్మయ రూపిణి.
******
47. ఓం చిదగ్ని కుండ సంభూత సుదేహాయై నమః 🙏🏼
భావం:
లలితా పరమేశ్వరి సాధారణ జననముల ద్వారా రాలేదు.
ఆమె చిదగ్ని కుండములోనుండి వెలువడింది.
అది జ్ఞానాగ్ని, యజ్ఞకుండములో నుండి వెలువడిన పరమాత్మ స్వరూపము.
అందువలన ఆమెకు దివ్యమైన దేహం, పవిత్రమైన రూపం.
పద్యరూపం (అనుష్టుప్):
చిదగ్ని కుండ సంభూత సుదేహా పరమేశ్వరీ
జగన్నివాస మంగళా జ్ఞానదీప విలాసినీ
భక్తానుకూల హృదయా బిందునాథ సమన్వితా
లలితాంబిక జ్యోతిరూప స్వరూపాణి నివాసినీ
*****
చితగ్నికుండ సంభవీ పవిత్రమైన రూపిణీ
జ్ఞానాగ్నిరూప యజ్ఞవేదికగా పరమేశ్వరీ
దివ్యమైదేహ తృప్తిగా బిందునాద సమన్వతా
లలితాంబిక జ్యోతిగా స్వరూపిణీ నివాసినీ
అర్థం:
– చిత్తజ్ఞానాగ్ని కుండములోనుండి అవతరించిన పవిత్రరూపిణి.
– జ్ఞానాగ్నిని యజ్ఞవేదికగా ధరించి నిలిచే పరమేశ్వరి.
– దివ్యమైన దేహరూపంతో తృప్తిని ప్రసాదించి, బిందు-నాద తత్వములతో సమన్వయముగా ఉన్నది.
– లలితాంబిక జ్యోతిరూపిణిగా, స్వరూపనివాసినిగా ఉన్నది.
******
🌸 లలితా సహస్రనామం – 50వ నామం
వందారుజన సందోహ వందితాయై నమః
👉 అర్థం:
సకల భక్త సమూహములచేత వందింపబడిన లలితాంబికకు నమస్కారం.
✨ తాత్పర్యం:
భక్తసమూహములు ఎక్కడ ఉన్నా ఆమెను స్మరిస్తాయి.
వందనకే అర్హమైన శాశ్వతమైన శక్తి ఆమె.
ఇది భక్తి, శరణాగతి, సమూహారాధనకు సూ
వందనార్హ సమూహములన్
వందితురాలై వెలసె లలితాంబిక ।
అందమున్ కరుణా సుధను
అర్పితురాలై శుభము ప్రసాదింతు ॥
వందన మమ్మ మాస్థితియు వందితురాలము సేవ నిత్యమున్
చందన చర్చితాఫలము చారులతా కళ నీదుశక్తియున్
అందము లన్నిజూపగల యానతి సూచిక వందనమ్ముగన్
పందెముభక్తిభావమగు పాలన లీల లు గాను యంబికా
👉 భక్తులు ఎల్లప్పుడూ వందనతోనే ఆ దేవిని చేరుకుంటారు, ఆమె నిత్య సేవకు తలమానికమవుతారు.
👉 చందన సుగంధములా మనసును శాంతింపజేసే శక్తి, చారులత వలె సౌందర్యవంతమైన రూపము ఆమెది.
👉 సమస్త అందములనూ దర్శింపజేసే అనన్యమైన శక్తి, వందనానికి అర్హమైన పరమాత్మ స్వరూపిణి.
👉 భక్తులందరి పాలనకై, రక్షణకై, లీలారూపంలో వెలసే అంబికా.
*****
